به گزارش شادا، علی‌اکبر شامانی معاون امور گمرکی گمرک جمهوری اسلامی ایران، در گفت‌وگو با رادیواقتصاد به تشریح فرآیند ترخیص کالا و چالش‌های موجود در این حوزه پرداخت و اظهار داشت: برای واردات کالا، ابتدا خریدار ایرانی باید پروفرما (پیش‌فاکتور) را از فروشنده دریافت کرده و پس از مذاکرات، مراحل ثبت سفارش، اخذ مجوز از وزارت صنعت، معدن و تجارت، تأمین ارز و تکمیل اسناد طی شود تا کالا آماده اظهار به گمرک شود.
وی ادامه داد: پس از ثبت سفارش و دریافت کد منشأ ارز، تشریفات گمرکی شامل ارزیابی، کارشناسی و اخذ مجوز از سازمان‌های مرتبط مانند استاندارد، انرژی اتمی، دامپزشکی یا قرنطینه انجام می‌شود. در نهایت، با پرداخت حقوق ورودی توسط واردکننده، پروانه گمرکی صادر شده و کالا آماده خروج و بارگیری می‌شود.
شامانی عنوان کرد: اگر کالایی ثبت سفارش شده اما کد منشأ ارز نداشته باشد، امکان اظهار یا ترخیص آن وجود ندارد. بر اساس تبصره ۳ ماده ۷ قانون مبارزه با قاچاق کالا، تمامی کالاهای وارداتی باید ثبت سفارش و کد منشأ ارز داشته باشند، مگر در موارد استثنا مانند کالاهای اساسی (۲۵ قلم نهاده دامی، دارو و مواد اولیه دارویی) که با مجوز دبیرخانه بدون کد منشأ ارز ترخیص می‌شوند و در این مورد اختلاف نظری در گمرک نداریم بطوریکه در ایام جنگ ۱۲ روزه، ترخیص کالاهای اساسی از گمرک در سریع‌ترین زمان ممکن انجام شد.
وی درخصوص فرآیند گمرکی تشریح کرد: پس از اظهار کالا توسط صاحب کالا، ارزیابی و کارشناسی آغاز می‌شود. حدود ۷۰ درصد اظهارنامه‌های وارداتی در مسیر سبز و زرد بدون نیاز به ارزیابی فیزیکی و براساس مدیریت ریسک ترخیص می‌شوند که زمان تشریفات را کوتاه می‌کند. ۳۰ درصد باقی‌مانده در مسیر قرمز قرار می‌گیرند که نیازمند ارزیابی فیزیکی هستند.
وی اضافه کرد: ضوابط مدیریت ریسک براساس ۷۰ تا ۸۰ شاخص تعریف شده بین المللی است که برای انتخاب مسیر کالا، همه فاکتورها از کالا، تعرفه، مجوزها، واردکننده و فروشنده در سیستم بررسی می‌شود و براساس آن میزان ریسک کالا مشخص و مسیرها تعیین می‌شوند.
شامانی تأکید کرد: اگر تمامی مراحل ثبت سفارش، کد منشأ ارز، پرداخت حقوق ورودی و اخذ مجوزها به موقع انجام شود، ترخیص کالا بیش از دو تا سه روز طول نمی‌کشد.
وی افزود: گمرک به‌عنوان مجری مقررات سایر وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها عمل می‌کند و ۸۵ تا ۹۰ درصد بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها از سوی نهادهای دیگر به گمرک ابلاغ می‌شود. براساس تبصره ۴ قانون مقررات صادرات و واردات، تمامی بخشنامه‌های تجارت باید از طریق وزارت صمت به گمرک ابلاغ شود.
شامانی همچنین از کاهش تغییرات مکرر مقررات از ابتدای سال ۱۴۰۳ خبر داد و بیان کرد: براساس مصوبه هیئت وزیران، هر بخشنامه‌ای با بار حقوقی و مالی باید ۱۵ روز پیش از اجرا در پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور درج شود.
معاون امور گمرکی با اشاره به سیستمی شدن فرآیندهای گمرکی، تصریح کرد: تمامی تشریفات گمرکی به‌صورت سیستمی انجام می‌شود و اظهارنامه‌ها و مجوزها به‌صورت الکترونیکی ارائه می‌شوند.هم‌اکنون سامانه جدیدی در گمرک غرب به‌صورت پایلوت در حال آزمایش است که در صورت تأیید، در ۱۴۳ گمرک کشور پیاده‌سازی خواهد شد.
شامانی درخصوص تأخیر در ترخیص کالاها در گمرک توضیح داد: گمرک در زنجیره تجارت نقطه آخر است و تأخیرها اغلب به دلیل عدم دریافت کد منشأ ارز یا مجوزهای سازمان‌های دیگر رخ می‌دهد.
وی ادامه داد: عمده مرزهای ورودی ما در مناطق آزاد یا ویژه هستند که تمامی مراحل ترخیص در سازمان عامل منطقه اتفاق میفتد و گمرک نقشی در آن ندارد.
وی تأکید کرد: رفع چالش‌های تجارت نیازمند هماهنگی همه سازمان‌های مرتبط است و گمرک به‌تنهایی نمی‌تواند مشکلات را حل کند.
شامانی در پایان ابراز امیدواری کرد که تجربه موفق ترخیص سریع کالاها در ایام جنگ ۱۲ روزه ادامه یابد و با همکاری سازمان‌های مرتبط، فرآیند ترخیص در کمترین زمان ممکن انجام شود.